Operacja Łódzka

Tereny Rogowa i Brzezin były świadkiem jednej z największych bitew I wojny światowej na froncie wschodnim, nazwanej Operacją Łódzką. Rozegrała się ona na przełomie listopada i grudnia 1914r. pomiędzy armiami niemiecką i rosyjską. Mimo decydującego wpływu na losy całej wojny, wydarzenie to jest w Polsce praktycznie nieznane.

 

Dlaczego powinniśmy pamiętać o tej bitwie?

- pod Łodzią Rosjanie po raz pierwszy w I wś użyli samochodów pancernych

- w okolicach Bolimowa Niemcy po raz pierwszy użyli gazów bojowych w postaci ciekłego chloru w ilości 264 ton (zginęło wtedy 9 tysięcy żołnierzy rosyjskich)

- pod Łodzią przyszły marszałek sowiecki Siemion Budionny dostał najwyższe odznaczenie carskie- krzyż św. Jerzego

- w tej bitwie walczył poeta Nikołaj Gumilow. Napisał on wtedy książkę „Zapiski kawalerzysty”

- pod Łodzią dziennie ginęło więcej żołnierzy niż pod słynną Bitwą pod Verdun

- i najważniejsze- w tej bitwie Polacy walczyli po obu stronach wojsk, siłą wcielani do armii i zmuszeni do bratobójczej walki.

 

Pozostałością tamtych wydarzeń są m.in. zapomniane, często zdewastowane, wojenne cmentarze…

 Cmentarz w Witkowicach


Cmentarz ten położony jest na północno- wschodnim krańcu uroczyska Pustułka. Pochowani są na nim żołnierze armii niemieckiej oraz rosyjskiej. Obecnie część rosyjska rozpoznawalna jest jedynie dzięki pomnikowi z prawosławnym krzyżem. U jego podstawy znajduje się kamienna tablica z mogiły zbiorowej rosyjskich żołnierzy, której napis informuje, iż pochowanych jest w niej 1100 Rosjan.

Cmentarz ten charakteryzuje się dużą różnorodnością płyt nagrobnych. Znajdziemy płyty betonowe stojące i leżące, oraz ustawione na mogiłach oficerów głazy narzutowe z wyrytymi inskrypcjami.

Układ cmentarza jest w większości zachowany, jednak mało czytelny z powodu znacznego rozrostu podszytu. Nagrobki ustawione wokół pomnika z krzyżem łacińskim mają raczej znaczenie symboliczne, gdyż nie oznaczają rzeczywistych mogił i są przeniesione z innych miejsc cmentarza.

 

 

Cmentarz w Brzezinach

          
Na cmentarzu ewangelickim położonym w granicach miasta znajduje się kwatera grobów wojskowych z okresu I wojny światowej. Groby wojskowe ułożone są w trzech rzędach, przy czym trzeci jest niepełny. Na mogiłach o pionowych płytach nagrobnych napisy zachowały się w większości w dobrym stanie. W trzecim rzędzie płyty ułożone są poziomo i mocno zniszczone i niewidoczne spod gęstej roślinności.

            Uwagę zwraca mogiła z nazwiskiem Lewandowski – przypominając nam, iż zarówno w operacji łódzkiej jak i całej wojnie po obu stronach walczyli Polacy.

 

Cmentarz w Prusach

Cmentarz położony jest z dala od zabudowań na zadrzewionym wzniesieniu. Poświęcony jest on kilku żołnierzom niemieckim- jedynie oficerom i generałowi. Cmentarz przyjmuje kształt mauzoleum. Układ funkcjonalny obiektu wskazuje, iż planowane były tu uroczystości ku czci poległym. Charakter miejsca podkreślają rosnące tu wiekowe dęby szypułkowe, oraz dosadzane dęby bezszypułkowe. Całość otaczają szczątki żywopłotu.

 

 

Cmentarz w Rogowie

Położony w uroczysku Doliska w ponad stuletnim drzewostanie sosnowym. Ogrodzony jest z trzech stron słabo już widocznym żywopłotem grabowym, który obecnie wyrósł w szpaler drzew

            Na cmentarzu znajdują się mogiły ziemne. Na uwagę zasługuje głaz narzutowy z wykutym napisem „NIEZNANEMU ŻOŁNIERZOWI ROGOWANIE”. Nad głazem wznosi się drewniany krzyż. W ziemi kryją się szczątki zarówno żołnierzy niemieckich jak i rosyjskich. Ci drudzy głównie w mogiłach zbiorowych. Jedyny kamienny nagrobek poświęcony jest żołnierzowi o polsko brzmiącym nazwisku Brodowski.

 

 

Cmentarz w Jeżowie

            
Cmentarz pierwszowojenny umiejscowiony jest w bezpośrednim sąsiedztwie cmentarza parafialnego. Wpisany jest on do rejestru zabytków. Obecny kształt cmentarza zawdzięczamy przeprowadzonej w 1999 roku renowacji- pierwotne ogrodzenie kamienne zastąpiono betonowym, płyty nagrobne umieszczono w kilkunastu rzędach po pięć płyt przylegających do siebie. W centrum cmentarza znajduje się kamienny pomnik z wyrzeźbionym na jego czole krzyżem i niemieckim napisem „naszym bohaterom”.

           

Cmentarz w Niesułkowie

            
Cmentarz kryje poległych żołnierzy obu armii. Pełnił on również funkcję cmentarza cywilnego, dla mieszkańców niemieckiego pochodzenia i cmentarza wojennego w czasie trwania II wojny światowej.

            Obecny układ nagrobków w dwóch rzędach wzdłuż głównej alei wiodącej do pomnika nie jest układem pierwotnym. Również wiele nagrobków zostało na przestrzeni lat zniszczone. Ciekawostką jest, że do tej pory można znaleźć na jego terenie drewniane krzyże lub ich szczątki, niestety mocno już zmurszałe.

            Na tym cmentarzu znajduje się co najmniej jedna mogiła zbiorowa mieszcząca szczątki 160 żołnierzy rosyjskich.

 

 

Cmentarz w Gałkowie

            
Cmentarz w Gałkowie zlokalizowany jest na szczycie leśnego wzniesienia i wiedzie do niego stromy podjazd. Powierzchnia cmentarza jest niewielka, ogrodzony był betonowymi słupkami, prawdopodobnie połączonymi drutem kolczastym. Obecnie wjazd wyznacza drewniana brama. Pojedyncze mogiły są dziś słabo widoczne, niewiele pozostało też nagrobków kamiennych. Cmentarz w okresie powojennym uległ dewastacji. Na uwagę zwraca jego spolonizowanie. Jeden z głazów upamiętnia ofiary polskich obrońców września 1939 r., a drugi poświęcony jest żołnierzom AK.

 
Zachęcamy do pogłębiania wiedzy na ten temat i obejrzenia naszej wystawy